Tıp Bilişimi Nedir?

Tolgahan

Tıp Bilişimi
Giriş ve Genel Tanımlar:

Tıp Bilişimi sözcüğü, her ne kadar, doğrudan Tıp alanında kullanılan bilişim teknolojilerini çağrıştırsa da, aslında hastasına ait kayıtları kağıda ilk aktaran hekim kadar eskidir. Bilişim sözcüğü, bilgi ve iletişim sözcüklerinin birleştirilmesi ile türetilmiş olup, bilginin anlamlı bir formatda dolaşımını ve paylaşımını ifade etmektedir. J.H van Bemmele göre ise Tıbbi Bilişim Bilgisayar bilimi ile değişik Tıp disiplinleri arasında bir kesişim kümesinde yer almaktadır. Bu bağlamda, Tıp Bilişimini tıp alanındaki bilgilerin üretimi, toplanması, değerlendirilmesi, analizi, saklanması, işlenmesi, sunulması ve arşivlenmesi süreçlerinin tamamı ile ilişkilendirmek mümkündür.

Tıbbi Bilişim, (Medical Informatics) tıp alanındaki bilgilerin (data, information, knowledge) etkili ve etkin kullanımı, bu bilgilerin yaygınlaştırılması, analizi, yeni yapılanmalara imkan sağlayacak şekilde yönetilmesi için değişik bilim dalları ile etkileşimli bir şekilde günümüz bilgisayar ve iletişim teknolojisinin en üst düzeyde kullanılmasını amaçlamaktadır. Bilgi teknolojileri ve sağlık bilimlerinin kesiştiği noktada bulunan tıbbi bilişim, şimdiye kadar çeşitli tıbbi araştırma ve geliştirme konularında olduğu gibi, kuramsal ve uygulamalı eğitimde de rol almıştır. Tıbbi Bilişim teknikleri, sağlık merkezlerinin veri toplama, işleme ve değerlendirme yetilerini üstel bir şekilde artırarak global ölçekte doğru, ayrıntılı ve güvenilir sonuçlara ulaşılmasını sağlamaktadır.

Tıbbi Bilişim, son çeyrek yüzyılda ayrı ve özgün bir bilim dalı olarak kendini göstermiştir. Bu gelişim süreci içerisinde, bu yeni doğan alanı bilimsel bir çerçeve içerisine oturtabilmek amacıyla çeşitli akademik çevrelerce değişik tanımlamalar yapılmaya çalışılmış, bu çalışmaların çoğu kendinden öncekilerin üzerine kurularak düzenli bir yapılanmaya ulaşılmıştır.

Bu tanımlamalardan bazıları, kronolojik sıra ile aşağıda verilmiştir:

Allan H. Levy, 1977 senesinde Tıbbi Bilişim'in ilgi alanını "...sağlık hizmetlerindeki bilgi ve verilerin elde edilmesi, analizi ve dağıtımındaki sorunlar ve onların çözümleri" olarak belirlemiştir.

Morris F. Collen'ın, 1977 senesindeki tanımı "Tıbbi Bilişim, bilgisayar teknolojisinin tıbbın tüm alanlarına (tıbbi tedavi, tıp eğitimi ve tıbbi araştırmalar) uygulanmasıdır" şeklindedir.

Jan van Bemmel'in 1984 senesindeki tanımına göre, "Tıbbi Bilişim, Sağlık bilimlerindeki uygulamalardan elde edilen bilgi ve tecrübenin, iletişim ve bilgi işlem alanlarına teorik ve pratik olarak uygulanmasıdır."

Donald A. B. Lindberg 1987 senesinde "Tıbbi Bilişim, otomatik bilgi sistemlerinin, biomedikal ve sağlık hizmetlerine, bilimsel ve teorik olarak uygulanmasını, biomedikal bilgilerin, saklanmaları, erişimi, ve nihai olarak, zor vakalarda ve acil durumlarda sorunların kolayca ve hızla çözülmesini sağlar." tanımını yapmıştır.

British Medical Informatics Society (Britanya Tıbbi Bilişim Derneği):

"Sağlık hizmetlerini yaygın olarak sunabilmek için, varolan bilginin paylaşımını ve kullanımını sağlayacak araçların, becerilerin ve bilincin tümü" ve "Son yıllarda, dünya çapında akademik çevrelerce takip edilen ve geliştirilen, bilgi sistemlerinin sağlık hizmetlerine uygulanma yöntemlerini araştıran ve öğreten bir bilim dalı; sağlık, bilişim, psikoloji, epidemiyoloji ve mühendisliğin buluştuğu nokta." olarak tanımlanmıştır.

Tıp bilişimi, araç olarak bilişim teknolojilerini kullanarak Tıp pratiğinde ortaya çıkan bilgi yönetimi gereksinimine cevap vermeye çalışır. Temel olarak ilgilendiği konular arasında aşağıdaki başlıklar sıralanabilir.

1. Veri, bilgi (elde edilmesi,saklanması vb.)

2. Kodlama sistemleri

3. Veri işleme

4. Veri tabanı yönetim sistemleri

5. Telekomünikasyon sistemleri (Teletıp uygulamaları)

6. Tıbbi sınıflandırma sistemleri (Snomed, ICD-10 vb.)

7. Hasta kayıt sistemleri, elektronik hasta kayıtları

8. Biyosinyal analizleri (EKG yorumlayan yazılımlar vb.)

9. Tıbbi Görüntüleme sistemleri ( USG,MRG vb.)

10. Görüntü işleme ve analiz yöntemleri

11. Klinik bilgi sistemleri

12. Toplum hekimliği bilgi sistemleri

13. Hemşirelik bilgi sistemleri

14. Karar destek sistemleri

15. Sağlık bilgi sistemleri (halk sağlığı , birinci basamak bilgi sistemleri)

16. Hastane bilgi sistemleri (idari ve finansal uygulamalar)

17. Bilgi sistemleri güvenliği

Bütün bu ilgi alanları içerisinde Tıp bilişimi;

1. Tıp alanında kullanılan bilgi ve iletişim teknolojilerini anlamaya;

2. Mevcut bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişimine katkıda bulunmaya;

3. Bu katkıyı sağlayacak yöntem ve ilkeleri oluşturmaya;

4. ve sağlanan gelişmeleri kurumlar ve bireyler açısından değerlendirmeye odaklanır.

Tıp Bilişiminde Altdisiplinler ve Konular:

Tıp bilişimi, klinik karar destek sistemlerinin tasarımından, gerekli yazılım ve donanım araçlarının geliştirilmesine kadar geniş bir yelpazede çalışma alanı içerir.

Tıp Bilişimi içerisinde yer alan konu ve altdisiplinler:
Sağlık Bilgi sistemleri
Sağlıkta Internet ve Internet Teknolojileri kullanımı
Biyoinformatik ve gen informatiği
Hasta kayıt ve sağlık kodlama sistemleri
Medikal Görüntüleme sistemleri
Tıbbi sinyal işleme sistemleri
Sağlık iletişim sistemleri, Teletıp, konsültasyon
Biyomedikal modelleme sistemleri
Akıllı Tıp Karar Destek Sistemleri
Tıp Eğitimi

olarak sıralanabilir. Gelişen bilişim teknolojileri ışığında sağlıkta bilişimin konuları artmakta, bu da tıp bilişimini sürekli olarak ilgi olanı ve uygulama alanları genişleyen bir konuma sokmaktadır.

Tıp Bilişiminin Uygulama Alanları ve Gerekliliği:

Günümüzdeki tüm teknolojik ilerlemelere rağmen, sağlık bilimleri ve teknolojide en ileri gitmiş ülkelerde bile bilgilerin toplanamaması, verilerin yeteri kadar güvenli olmaması, gözlemlerdeki sübjektiflik ve benzeri nedenlerle büyük miktarlarda işgücü, para ve zaman kaybı süregelmektedir. bu kayıplar dolayısıyla bilimin ilerlemesi ister istemez yavaşlamakta ve büyük bir kaynak israfı ortaya çıkmaktadır.

Hemen tamamı gözleme, elde edilen bulguların sınıflandırılıp değerlendirilmesine ve istatistiki çalışmalara dayalı olan tıp biliminde, verilerin global bazda homojen olarak toplanabilmesi, süratle işlenip tasnif edilebilmesi, standardizasyonu ve daha sonra kolayca ulaşılabilmesi belirgin önem taşımaktadır. Tıbbı bilişim uygulamaları bu açıdan global veri tabanları ve bilgilerin tasnif edilip süratle erişilebilmesinde sağladığı kolaylıklarla modern tıp biliminin vazgeçilemez bir alt bilim dalıdır.

Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler gelecekte de devam edecek ve şu anda bile yetişmesi zor olan hızına yaklaşmak bu gün olduğundan daha kolay olmayacaktır. Gelecek 20 yıl her türlü alanda ama belkide en fazla genetik ve biyomedikal mühendisliği alanlarında gelişmelere sahne olacaktır. Her iki alanda Tıbbi Bilişim ile ortak çalışma alanlarına sahiptir. Genomun ortaya çıkmasında genetikçilerle birlikte çalışan ve bu boyutta bir bilgi yığınını yorumlamada bilim adamlarına destek veren bir çok bilgisayar uzmanı ve bilgisayar görev almıştır. Yine biyomedikal mühendisliği birçok alanda Tıbbi Bilişim ile ortak çalışmakta ve ortaya son derece gelişmiş teknolojiler çıkmaktadır. Hastayı monitörize eden ve ortaya çıkan EKG değişikliklerini yorumlayarak bir alarm sistemini devreye sokan cihazlar buna örnek gösterilebilir.

Dünya coğrafyasına yayılmış en küçük yerleşim birimlerine geleneksel yöntemlerle eksiksiz bir sağlık hizmeti götürmek çok pahalı, çok zor ve hatta imkansızdır. Ancak uzaktan tıp (telemedicine) uygulamalarıyla binlerce kilometre uzaktan hastaların kalp ritmini belirlemek, kan biyokimyasını öğrenmek kısaca tanı koymak ve tedaviyi yönlendirmek mümkündür. Hatta bu konuda son yıllarda atılan dev adımlar sonucu ameliyat robotları sayesinde bir başka ülkedeki bir cerrahın kilometrelerce uzaklıktaki hastasına kalp ameliyatı yapması bile mümkün olmuştur.

Telekonferanslar ve tıbbı bilişim uygulamaları ile bilginin ve deneyimin meslektaşlar arasında paylaşıldığı ancak düzenlenmesinde ve katılımında güçlükler bulunan bilimsel kongre ve toplantılar çevrimiçi (on-line) olarak gerçekleştirilebilmektedir. Gene meslektaşlar arası bilgi alışverişi sürekli ve son derece kolay yöntemlerle gerçekleşmeye başlamıştır.
Tıbbi Bilişim Uygulamalarında Tıp Eğitiminin Yeri:

Günümüzde bir çok üniversite beşeri bilimler ve fen bilimleri alanında çok daha ucuz ve kolay olan uzaktan eğitim modelini seçmektedir. Hem tıp biliminin bazı branşlarında uygulama alanı bulabilecek özgün uzaktan eğitim modelleri, hem de klasik tıp eğitimine yardımcı olmak üzere geliştirilecek bilişim uygulamaları, tıp eğitiminin maliyetinin düşürülmesinde, öğrencilerin bilgiye kolay ve detayları ile ulaşmalarında ve kısaca eğitim kalitesinin yükselmesinde rol alacaktır.

Daha önceki bölümlerde de belirtildiği gibi, tıbbi bilişim sağlık çalışanı için nitelikli ve çabuk karar verebilmeyi sağlayan birçok araç sunmaktadır. Özellikle bilgiye hızlı ve doğru erişim, bilginin dağılımı ve paylaşımı ve de eğitim konularında inanılmaz fırsatlar sunmaktadır.


Gazi Üniversitesi Tıp Bilişimi Anabilim Dalı

 http://ja-jp.facebook.com/topic.php?uid=44472759984&topic=5169